Rzeżączka inaczej tryper jest wywołana przez bakterie zwane dwoinkami rzeżączki lub gonokokami (Neisseria gonorrhoeae). Infekcja pierwotnie dotyczy nabłonka cewki moczowej, kanału szyjki macicy, gardła czy odbytu.
Drogi zakażenia – do zakażenia dochodzi prawie wyłącznie na drodze kontaktów płciowych (kontakt dopochwowy, doodbytniczy, oralny). Zakażenia pozapłciowe zdarzają się wyjątkowo rzadko. Dotyczą noworodków urodzonych przez matki chore na rzeżączkę (zakażenie bezpośrednie) lub osób korzystających ze wspólnych przedmiotów, zainfekowanych wydzieliną zawierającą gonokoki (zakażenia pośrednie). Dwoinki rzeżączki w wilgotnych ręcznikach zachowują żywotność do 3 godzin, a w wilgotnych gąbkach do 24 godzin.
Objawy rzeżączki
Objawy u mężczyzn pojawiają się po 2-5 dniach od stosunku płciowego i są zwykle bardzo nasilone. Występuje obfita ropna wydzielina, pieczenie w cewce moczowej, nasilające się przy oddawaniu moczu oraz zaczerwienienie w ujściu zewnętrznym cewki moczowej.
U kobiet objawy pojawiają się później po 7-14 dniach od zakażenia i są zwykle mało nasilone lub nie występują wcale (50%-80% przypadków). Najczęściej występującym objawem są ropne upławy i pieczenie przy oddawaniu moczu.
W przypadku kontaktu oralnego zmiany lokalizują się w gardle (tzw. rzeżączka gardła). Ta postać choroby w ponad 90% przypadków przebiega bezobjawowo. Kontakt doodbytniczy prowadzi do rzeżączki odbytu. Zapalenie spojówek u dorosłych występuje rzadko i najczęściej powstaje wskutek przeniesienia infekcji z dróg moczowo-płciowych.
U dzieci rzeżączka przebiega w postaci zapalenia sromu i pochwy (dziewczynki) oraz cewki moczowej (chłopcy). Zapalenie spojówek u noworodków spotyka się rzadko ze względu na rutynowo wykonywany w trakcie porodu zabieg Credego.
Rzeżączka powikłania
U mężczyzn nieleczone zakażenie gonokokami prowadzi m.in. do ostrego zapalenia najądrzy oraz zapalenia gruczołu krokowego. U kobiet powikłaniem jest głównie zapalenie gruczołu Bartholina oraz zapalenie narządów miednicy małej (PID). Ponadto zakażenie gonokokowe może ulec rozsianiu dając ropne zapalenie stawów głównie kolanowych oraz zmiany skórne (zespół skórno-stawowy).
Diagnostyka – do badania rutynowo pobiera się wymaz z cewki moczowej u mężczyzn oraz wymaz z kanału szyjki macicy i cewki moczowej u kobiet. Preparaty bezpośrednie ogląda się pod mikroskopem i są one wystarczające do postawienia rozpoznania w przypadku rzeżączki ostrej. Metodą rozstrzygającą oraz niezbędną w przypadku rzeżączki przewlekłej jest hodowla.
Leczenie – stosuje się antybiotyki z różnych grup, jednocześnie u partnerów seksualnych. Coraz częściej obserwuje się szczepy oporne na większość dotychczas stosowanych antybiotyków.
Profilaktyka – unikanie kontaktów przygodnych, stosowanie prezerwatyw.